Vergeten op één been

Briefjesverhaal

Op dinsdag 2 december kreeg ik een interessante mail van Hans Lemmen:

'Ik ben kunstenaar en maak soms een beeld maar vooral tekeningen. Mijn werk staat in verschillende steden en hangt in een aantal musea. Onlangs ben ik begonnen aan een nieuw beeld. Een beeld dat over het hele oppervlak is beplakt met boodschappenbriefjes. Het wordt een vrij realistisch beeld van een staand persoon die een hand voor de ogen houdt. Alsof hij/zij nadenkt over iets dat nog op het briefje had moeten staan. Maar je zou ook kunnen denken dat die persoon zich plotseling een fundamentele vraag stelt. Bijvoorbeeld over haar/zijn rol als consument of over iets anders. Als ik de benodigde briefjes zelf zou moeten verzamelen zou dat jaren duren. Daarom wil ik vragen of jullie me er aan kunnen helpen. Het hoeven geen speciale exemplaren te zijn.'

Nu heb ik inmiddels honderden briefjes in mijn verzameling, die kan ik lang niet allemaal analyseren voor Volkskrant Magazine en dit leek mij wel een goede bestemming. Ik mailde Hans dat hij ze kon krijgen. Onder de voorwaarde dat hij me op de hoogte zou houden van het project.

Dat heb ik geweten.

Bijna wekelijks stuurde Hans me mails met foto's over de voortgang. En ik vond het fantastisch om het beeld langzaam vorm te zien krijgen.

Nu nog een stevige constructie voor de kop en dan kan de bedekking met kunststof beginnen.

Met één betonnen voet staat hij stabiel op een been. Nu nog afwerken en dan de briefjes...

Exact twee maanden na de eerste mail was het moment gekomen om briefjes te gaan plakken. In een pakketje gingen de eerste 600 briefjes richting werkplaats van Hans. Leuk om te zien hoe de eerste briefjes op het beeld gingen:

Voor de kop (veel detail) is een grote dichtheid aan kleine briefjes nodig, om de bollingen en holtes te kunnen volgen.

Meer, meer, meer!

Vlak voor de deadline ontdekte Hans dat hij onvoldoende briefjes had omdat niet alle briefjes bruikbaar bleken. Inmiddels moest ik ongeveer alle reserves aanspreken om nog meer geschikte briefjes te vinden maar uiteindelijk ging er een tweede lading van 200 briefjes zijn kant op.

Hans ging meteen enthousiast door met plakken.

Inmiddels wist hij ook wat de titel van het werk zou worden: Vergeten op Een Been. (Het andere been raakt de grond niet.) Hans zegt daarover: 'Zoals altijd bij mijn werk komt de interpretatie pas achteraf, los van wat ik van te voren ook bedenk waar het werk over gaat.' Het thema vergeten heeft voor hem persoonlijk te maken met zijn ouders. Hij laat de interpretatie van het beeld echter graag over aan de mensen die het beeld komen bekijken: 'Iedereen zal waarschijnlijk een ander verhaal erbij hebben en dat wil ik ook zo houden.'

Hoe bedenk je het?

Over de totstandkoming van het beeld zegt Hans het volgende:

'Mijn tekeningen ontstaan meestal zonder dat ik er echt bij ben. Het is een mannetje in mijn hoofd dat ze maakt, de holenbroeder noem ik hem. Als een tekening bijna af zijn grijp ik pas bewust in.

Zo ook met een beeld. Tegen mijn gewoonte in stond ik een keer om 6 uur op. Ik zat op de bank en kreeg zomaar een idee voor het maken van een beeld. Ik maak maar heel zelden een beeld. Ik wist dat het iets moest zijn dat met boodschappenbriefjes beplakt zou worden. Vervolgens tekende ik een figuur die zijn hoofd vastgrijpt met zijn hand op zijn gezicht. Dat gebaar moest zowel uitdrukken dat hij iets vergeten was, alsook totale wanhoop. Dat laatste wellicht vanwege een plotseling inzicht in het eigen ongeremd consumeergedrag.

In alle vroegte morgens googelde ik op "boodschappenbriefjes" om te kijken of en hoe ik aan heel veel briefjes kon komen. Ik kwam meteen uit bij de site boodschappenbriefjesonline.nl en een half uur later had ik al de toezegging dat ik de briefjes mocht gebruiken... dat was een heel hoopvol begin.

Maar ik moest aan drie versies van het beeld beginnen voordat het goed was. Het hoofd was toen inmiddels los van de hals gedacht.

Net als bij de tekeningen ben ik zelf de eerste toeschouwer en dus ook de eerste persoon die een interpretatie van het beeld geeft. Omdat het idee als het ware uit het onderbewuste komt en ik het dus niet uitdenk, moet ik zelf ook eerst kijken waar het werk voor mij over gaat. Mijn ervaring is dat heel veel verschillende mensen ieder hun eigen resolute 'uitleg' hebben over een tekening of beeld van mij. Dat vind ik prima want dat is ook een wezenlijk onderdeel van mijn werk. Andere interpretaties zijn voor mij evenveel waard als die van mijzelf. Het is gevaarlijk om mijn eigen interpretatie te geven want ik heb gemerkt dat mensen die niet gewend zijn kunst zelf te interpreteren, mijn verhaal dan voor de enige 'ware' versie zien en daardoor verder niet meer nadenken.

Ondanks dat risico wil ik zeggen dat het beeld voor mij heeft te maken met mijn ouders. Mijn vader zit al zo'n vijf jaar in een verpleeghuis en is ernstig dement. Mijn moeder zit in een verzorgingshuis daar om de hoek. Haar geheugen is zo goed als weg doordat ze zo suf is door de dagelijkse lading aan verschillende medicijnen. Een of twee dagen per jaar is ze op onverklaarbare wijze ineens helder. Mijn vader is op op 1 maart overleden, daags na het gereedkomen van het beeld. Dat maakt het rond op een bepaalde manier. 

Natuurlijk heeft dit een impact op mij en als ik het beeld zie denk ik daar aan. Maar ik weet zeker dat andere mensen hun eigen verhaal zullen hebben als ze het beeld zien. Of juist geen verhaal: je kunt het ook alleen maar mooi of lelijk vinden... Dat is de magische eigenschap van kunst.'

>> Het beeld Vergeten op Een Been van Hans Lemmen is van 7 maart tot en met 4 april te zien in Ornis A. Gallery, Hazenstraat 11 in Amsterdam. Openingstijden: woensdag tot en met zaterdag van 12.00 tot 18.00 uur (of op afspraak).